„Opowieści pielgrzyma” są dziełem anonimowym. Nie wiadomo, czy są tylko stylizowane na jednolitą opowieść, czy też stanowią zapis relacji konkretnego pielgrzyma (ros. странник), jakich wielu przemierzało w XIX wieku drogi Rosji.

Pierwsze wydanie książki, zawierające cztery opowiadania, ukazało się w Kazaniu w 1870 roku (według niektórych publikacji w 1865), opracowane przez Paisjusza, igumena tamtejszego Monasteru św. Michała Archanioła i miało jeszcze trzy kolejne edycje. Drugą, uzupełnioną i poprawioną wersję, wzorcową dla kolejnych wydań i przekładów, przygotował w 1884 roku biskup tambowski Teofan Pustelnik, tłumacz „Filokalii” na rosyjski. Dodał on do opowieści wybór tekstów patrystycznych związanych z Modlitwą Jezusową pod tytułem „Trzy klucze do skarbca modlitwy wewnętrznej”.

W 1911 roku, w nowym wydaniu powstającym pod kierownictwem biskupa wołogodzkiego Nikona, dodano jeszcze część II, zawierającą trzy dodatkowe opowiadania, znalezioną w dokumentach zmarłego starca Ambrożego z Optiny, która ma charakter bardziej teoretyczny. Kolejne wydania rosyjskie, z poprawkami, ukazywały się we Francji w 1930, 1933, 1948, 1989 i 1991 roku[6]. Opowieści pielgrzyma były także wydawane w radzieckim samizdacie. Wydanie krytyczne oryginalnego tekstu datowanego na 1859 rok, które opracował w XXI wieku Alexis Pentkovski, ukazało się we Francji w 2013 roku.

Dzięki prostocie i przystępności książka bardzo szybko zyskała ogromną popularność i została przetłumaczona na wiele języków, głównie w drugiej połowie XX wieku. Pierwsze przekłady to: niemiecki w 1925 (Reinold von Walter) i angielski w 1931 roku (Reginald Michael French). Niektóre edycje zawierają tylko cztery pierwsze opowiadania, inne siedem, a niektóre także dodatek patrystyczny. Po polsku po raz pierwszy opublikowana w 1988 roku w Poznaniu, w wersji z siedmioma opowiadaniami (kolejne wydania: 1993, 1999, 2005 oraz 2011.

I pomyśleć, że niegdyś Rosja tak bardzo żyła Chrystusem …